رتبه‌بندي و سطح‌بندی ميزان پيشرفت و توسعه یافتگی استانهای کشور با رويكرد عدالت سرزميني در هر يك از عرصه‌هاي "اجتماعي، فرهنگي و سياسي"، "اقتصادي و توليدي" و"زيربنايي و فني"
محورهای موضوعی : مدیریت تحقیق و توسعهعزیز صادقی 1 * , عصمت مسعودی 2
1 - دانشگاه علم و صنعت
2 - دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب
کلید واژه: رتبه بندي توسعه یافتگی استانها, سطح بندی پيشرفت استانها, تحلیل خوشه‌ای, روشهاي MADM, عدالت سرزميني,
چکیده مقاله :
ميزان برخورداري از عوامل گوناگون از قبیل عوامل طبيعي، اقتصادي، اجتماعي و سياسي، نابرابري‌هاي منطقه‌اي را ايجاد يا آن را تشديد مي‌كند. توجه به رهيافت توسعه متوازن و همه جانبه استانهای کشور، كاهش ناهمگوني و نابرابري و برقراري عدالت سرزميني، سياستگذاري و برنامه‌ريزي براي تحقق هدف‌هايي كه بر حسب ويژگي‌هاي ساختاري، امكانات و محدوديت‌هاي هر استان، تغيير مي‌كنند، مستلزم مطالعه و شناخت خصوصيات هر استان با توجه به جايگاه آن در كل کشور است. در اين پژوهش، جايگاه استانهاي مختلف كشور در بخشهاي « اجتماعی، فرهنگی و سیاسی »، «اقتصادي و توليدي» و «زيربنايي و فني»، از نظر سطح پيشرفت و توسعه يافتگي براساس روش K-meansبه عنوان يكي از روشهاي «تحليل خوشه‌اي»مورد بررسي و مقايسه قرار گرفته‌اند. نتايج و يافته‌هاي حاصل از رتبه‌بندي استانها به تفکیک شاخص‌های مورد بررسی برای 31 استان کشور، بيانگر کسب جایگاه‌های متفاوت استانها می‌باشد. با تعيين سطوح ا پيشرفت استانها در سطوح پنجگانه، ضمن مشخص شدن وضعيت برخورداري استانها از منابع، امكانات و تسهيلات در هر بخش، اولویتهای استانها برای دستیابی به توسعه همه جانبه و متوازن مورد ارزیابی قرار مي‌گيرد. بطور مثال درحاليكه استان اصفهان از نظر زيرساختها بسيار توسعه يافته تلقي مي‌گردد، از نظر شاخصهاي اقتصادي يا حتي شاخصهاي اجتماعي در حال توسعه تلقي مي‌شود. يا استان تهران با اينكه از نظر شاخصهاي زيربنايي و شاخصهاي اقتصادي، استاني توسعه يافته است در عين حال از نظر شاخصهاي اجتماعي بسيار توسعه نيافته تلقي شده است.
The different rate of having in factors, including natural, economic, social and political factors, causes or increases regional inequality. Attention to balanced and all-embracing development approach in the provinces, reducing inhomogeneity and inequality, and creating territorial justice, policy and planning for the realization of goals that vary with regard to the structural features, facilities and constraints of each province, requires studying and recognizing the characteristics of each province according to its position in the whole country. In this research, the status of different provinces of the country in the fileds of "social, cultural and economic", "economic and productive" and "infrastructure and technology" were reviewed and compared, in terms of development and progress, by K-means as one of the Clustering Analysis methods. The results of the ranking of the province indicate different positions of the provinces. By determining the level of progress of the province at the five levels, the priorities of the provinces are determined. For example, while the province of Isfahan is classified as a developd province for its infrastructure, it is a developing province in the economic and social indicators. Or Tehran province, while it is a developed province in the infrastructural and economic indicators, it is an undeveloped province, in the social indicators, at the same time.
- ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا(1390)، "جامعه شناسی توسعه"، انتشارت کیهان
- اصغرپور، محمدجواد (1391)، "تصمیم گیریهای چند معیاره"، انتشارات دانشگاه تهران
- بختیاری، صادق و دهقانی زاده، مجید و رعیتی، علیرضا(1391)، "سنجش وضعيت توسعه‌يافتگی شهرستان‌های استان يزد با بهره‌گيری از رويکردهای تصميم‌گيری با معيارهای چندگانه و تحليل عاملی"، فصلنامه برنامه‌ریزی و بودجه، دوره 13، شماره 2، صص127- 151
- بیات، مقصود.(1388)، "سنجش توسعه یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشه¬ای"، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 33، سال 20، بهار 1388.
- تودارو، مایکل(1370)، "توسعه اقتصادی در جهان سوم"، ترجمه غلامعلی فرجادی، انتشارات سازمان برنامه و بودجه
- رضوانی، محمدرضا(1381)، "سنجش درجه توسعه یافتگی استانهای کشور با استفاده از تحلیل تاکسونومی"، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تابستان و پاییز، صص459-474
- زارع چاهوکی، محمدعلی.(1389)، "روش های تحلیل چند متغیره در نرم افزار SPSS"، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، پاییز 1389.
- سرایی، محمدحسین و سرخ کمال، کبری و بیرانوندزاده، مریم و مهینی زاده، منصور(1390)،"ارزیابی وضعیت توسعه یافتگی استانهای کشور با استفاده از تکنیکهای لاجیت و پروبیت"، فصلنامه علمی پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، شماره سوم، صص79-92
- صادقي، عزيز(1394)، "تدوين اولويتهاي بخشي توسعه متوازن و همه جانبه استانهاي كشور با رويكرد تصميم گيري چندشاخصه وتحليل خوشه اي"، پايان نامه كارشناسي ارشد رشته مهندسي صنايع گرايش مهندسي سيستمهاي اقتصادي اجتماعي، دانشكده مهندسي صنايع دانشگاه علم و صنعت ايران
- ﻃﺎﻫﺮﻱ، ﺷﻬﻨﺎﻡ(1376)، "ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻱ"، ﻧﺸﺮ ﺁﺭﻭﻳﻦ
- عبدالله زاده، غلامحسین و شریف زاده، ابوالقاسم(1391)، "سطح‌بندی توسعه ﻣﻨﻄﻘﻪاي در ایران(کاربرد رهیافت شاخص ترکیبی)"، مجله مطالعات و پژوهش های شهری و ﻣﻨﻄﻘﻪاي، شماره 13، صص41-62
- علی‌احمدی، علیرضا و فرشیدفر، فروغ(1390)، "تصميم گيري با معيارهاي چندگانه"، تولید دانش
- غضنفري، مهدي و عليزاده، سميه و تيمورپور، بابك(1393)، "داده كاوي و كشف دانش"، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ايران
- کینیر، پال آر(1381)، "کتاب آموزشی SPSS 10"، اکبر فتوحی اردکانی، انتشارات شایگان
- گلدسته، اكبر و ديگران(1380)، "راهنماي كاربردي SPSS 6"، چاپ سوم، جلد دوم، انتشارات حامي مركز فرهنگي.
- مرکز آمار ایران(1391)، "سالنامه آماری کشور سال"، انتشارات مرکز آمار ایران
- ملکی، سعید و شیخی، حجت(1388)، "تحلیل و طبقه بندی شاخص‌ها و تعیین اولویتهای توسعه در استانهای کشور با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای"، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز، شماره 29، صص-61-85
- موسوی، میرنجف و حکمت‌نیا، حسن(1384)، "تحلیل عاملی و تلفیق شاخص‌ها در تعیین عوامل موثر بر توسعه انسانی نواحی ایران"، مجله جغرافیا و توسعه، پاییز و زمستان، صص55-70
- Bhatia, V.K. & S.C. Rai (2004), Evaluation of Socio- Economic Development in Small Areas, New Delhi University.
- Hadder , R(2000), "Development Geography" , Routledge , London. Newyork
- Permanyer, Inaki (2013), "Using Census Data to Explore the Spatial Distribution Human Development", World Development, Vol. 46,PP. 1-13
- UNDP(1999),"Human Development Report(1997)", New York , London, PP011-230
- Zhu A. & Buchmann, P.(2002), "Evaluating and Selecting web Sources as external information Resources of a data warehouse",Darmstadt University of technology 64283 Darmstadt, Germany