چگونگی احصای قواعد فقهی برای دستیابی به بخشی از باید و نبایدهای مدیریتی در سطح سازمان (حوزه مطالعه موردی: وظایف برنامه ریزی راهبردی)
محورهای موضوعی : مدیریت دانشعلیرضا علی احمدی 1 , عطاالله رفیعی آتانی 2
1 - دانشگاه علم و صنعت ایران
2 - دانشگاه علم و صنعت
کلید واژه: قواعد فقهی برنامه ریزی راهبردی مدیریت, روش شناسی ,
چکیده مقاله :
چگونگی نقش‌آفرینی ارزش‌های اسلامی بر فعالیتهای مدیریتی در سطوح مختلف، ازجمله فعالیتهای بااهمیت برای تدوین دانش مدیریت اسلامی. ارزش‌های اسلامی مشتمل بر اصول عقاید و باورها، ارزش‌های اخلاقی و احکام فقهی است که در این مقاله ما درصدد بکار گیری قواعد فقهی (که در زمره اصول فقه اسلام می‌باشد) برای تعیین خطوط راهنمای بایدی و نبایدی هدایتگر برای برنامه‌ریزی و فعالیتهای مدیریتی برای تحقق برنامه‌ها است. هدف این مقاله نشان دادن چگونگی به‌کارگیری قواعد فقهی برای استفاده در فعالیتهای مدیریتی است و از بین قواعد فقهی فراوانی که در منابع ذی‌ربط وجود دارد، در این مقاله به تبیین و معرفی مصادیق 8 قاعده فقهی در فعالیتهای اصلی برای فرایند برنامه‌ریزی راهبردی و فراهم کردن مقدمات پیاده‌سازی و اجرای انحا پرداخته‌ایم. قواعد فقهی مورد بهره‌گیری در این مقاله عبارت‌اند از 1-قاعده لاضرر و لاضرار فی الاسلام 2- قاعده الصحه 3- قاعده لا حرج 4- قاعده لزوم در عقود 5-قاعده عدالت 6-قاعده اهم و فی الاهم 7– قاعده حفظ نظام اسلامی 8- قاعده تولی و تبری. فعالیتهای مدیریتی که مصادیق کاربرد در هریک از قواعد فوق در تحقق آنها مورد توجه قرار گرفته است عبارتند از برنامه ریزی مشتمل بر اجرای فرایندی چون: ارزشی چون ارزش اساسی، ترسیم چشم انداز آرمانی و مطلوب، تدوین رسالت و اهداف عالیه، تدوین سیاستهای ارزیابی قوتها و ضعفها ، ارزیابی فرصتها و تهدیدات محیطی، انتخاب استراتژیها و طراحی برنامه ها و اقدامات اولویت دار برای تحقق راهبردها. مقدمات پیاده سازی اجرا مشتمل بر: پیاده سازی، هدایت و رهبری، نظارت و ارزیابی، این هشت قاعده برای این فعالیتهای مدیریتی بطور نمونه ارائه شده در حالیکه هدف ما چگونگی کاربرد قواعد فقهی در فعالیتهای مدیریتی بود.
• قرآن کريم
• پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای
[1] حاج سيدجوادي، احمد؛ دايره المعارف تشيع, موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت (ع), 1296. #
[2] شهابی خراسانی, محمود؛ ادوار فقه, تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات, 1375 ه ش.#
[3] طريحى، فخرالدين؛ مجمع البحرين, 1079 ه ق. #
[4] بجنوردی، حسن؛ القواعد الفقهية, قم: نشر الهادی, 1377. #
[5] مجلسی, علامه محمدباقر؛ بحارالانوار, بيروت: داراحياء التراث العربی, 1403 ه ق. #
[6] محمد بن يعقوب, کلينی؛ الکافي, تهران: انتشارات علميه اسلاميه, 1362. #
[7] مصطفوى, سيد محمدکاظم؛ مائة قاعدة فقهية, قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم, 1421 ه ق. [8] مکارم شيرازی, ناصر؛ سلسلة القواعد الفقهية, قم: مدرسة الامام أميرالمؤمنين (ع), 1411 ه ق. #
[9] الإيرواني, محمدباقر؛ دروس تمهيديّة في القواعد الفقهيّة, قم: دارالفقه للطباعه و النشر, 1384 ه ش. [10] سيفى مازندرانى, علی اکبر؛ مباني الفقه الفعال في القواعد الفقهية الأساسية, قم: مؤسسه نشر اسلامي, 1433 ه ق. #
[11] زارعي سبزواري, عباسعلی؛ القواعد الفقهيه في فقه الاماميه, قم: جامعه مدرسين حوزه علميه قم، موسسه انتشارات اسلامي, 1389. #
[12] الربانی, محمدحسن؛ قاعده الدرء, قم: جماعه المدرسين قم، موسسه النشر الاسلامي, 1428 ه ق. #
[13] مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامی, ماخذشناسی قواعد فقهی, قم: مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم, 1379 ه ش. #
[14] مشکينی, علی؛ اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها, قم: انتشارات حکمت, 1388 ه ق. #
[15] هاشمی شاهرودی, سيدمحمود؛ قاعده الفراغ و التجاوز, قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى, 1408 ه ق. #
[16] حر عاملی, محمدبن¬حسن؛ وسايل الشيعه الی تحصيل مسائل الشريعة, بيروت: داراحياء التراث العربی. #
[17] کاظمي تستري, اسدالله؛ مقابس الانوار و نفائس الاسرار في احکام النبي المختار و عترته الاطهار, مطبعه ماکنيه, 1322 ه ق.#