ارائه مدل کاربردی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات در بنگاه های اقتصادی ایران : رویکرد مدلسازی تفسیری
محورهای موضوعی : مدیریت دانش
داود كيا كجوري
1
*
,
کریم جهاندار لاشکی
2
,
مهدی مران جوری
3
,
محمد مهدی پور پاشا
4
1 - عضو هیات علمی گروه مدیریت دولتی ، واحد چالوس ، دانشگاه آزاد اسلامی ، چالوس ، ایران
2 - ندارم
3 - مدرس
4 - مدرس
کلید واژه: فرهنگ پرداخت مالیات, ارائه مدل, مدلسازی ساختاری تفسیری, بنگاه های اقتصادی,
چکیده مقاله :
هدف از پژوهش حاضر ارائه مدل کاربردی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات در بنگاه های اقتصادی ایران می باشد. جامعه آماری پژوهش را، اساتید دانشگاهی و خبرگان حوزه مالیات تشکیل داده اند که بروش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. در نهایت 15 نفر از اساتید دانشگاهی و خبرگان به سوالات در قالب مصاحبه ساختاریافته پاسخ دادند. افراد خبره نیز در این پژوهش افرادی بودند که حداقل سابقه 10 سال مطالعه، تدریس و یا کار در زمینه امور مالیاتی را داشته اند. نمونه گیری تا مرحله اشباع نظری ادامه پیدا کرد. همچنین برای تعیین پایایی ابزاره اندازه گیری مقدار ضریب ICC از لحاظ سازگاری و توافق مطلق مورد تایید قرار گرفت. از رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری به کمک نرم افزار Matlab جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده گردید. در نتایج مدلسازی ساختاری تفسیری نشان داد مدل نهایی به دست آمده از 6 سطح تشکیل شده است. عامل تبعیت از قوانین مالیاتی در ارتباط با موضوع پژوهش و ارائه الگوی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات از اثرپذیری بیشتری برخوردار می باشد و در مقابل عامل های مذهب و رسانه های اجتماعی دارای بیشترین تاثیرگذاری و کم ترین تاثیر پذیری می باشند. همچنین نتایج تحلیل میک مک نشان داد عامل اول(زیر ساخت الکترونیک)، عامل دوم (نرخ موثر مالیات)، عامل چهارم (توانایی و نگرش مدیریت)، عامل هفتم (عدالت و اعتماد به سیستم مالیاتی) و عامل دوازدهم (شفاف سازی سیایت های مالیاتی) متغیرهای استراتژیک پژوهش بوده اند.
The purpose of this study is to present a practical model to strengthen the culture of tax paymentin Iranian enterprises. The statistical population of the study consists of university professors and tax experts who have been selected by purposive sampling. Finally, 15 university professors and experts answered the questions in the form of structured interviews. Experts in this study were people who have at least 10 years of experience in studying, teaching or working in the field of taxation. Also, to determine the reliability of the measuring instrument, the value of ICC coefficient in terms of compatibility and absolute agreement was approved. Interpretive structural modeling approach using Matlab software was used to analyze the data in the qualitative part. The results of the interpretive modeling section showed that the final model obtained consists of 6 levels. The factor of following the tax laws in relation to the subject of research and presenting a model for strengthening the culture of paying taxes is more effective and in contrast to the factors of religion and social media have the most impact and the least impact. Also, the results of Mick Mac analysis showed the first factor(electronic infrastructure), The second factor (effective tax rate),The fourth factor (management ability and attitude), the Seventh factor (justice and trust in the tax system), And the twelfth factor (transparency of tax policies) have been research's Strategic variables.
منابع
1. ابراهيميان جلودار، سيد ياسر، احمدي، مسعود، ايمان خان، نيلوفر. (1397). تاثير عدالت و فرهنگ مالياتي بر تمكين مالياتي با در نظر گرفتن نقش نگرش موديان- در نظام اداري ايران، فصلنامه علوم مديريت ايران، 13(49)، 135-111.
2. ایمانی خوشخو، محمد حسین، امیر مستوفیان، طیبه. (1396). ارتقای فرهنگ مالیاتی و تأثیر آن بر گسترش چتر مالیاتی و شناسایی مؤدیان جدید، پژوهشنامه مالیات، 37(85)، 145-117.
3. بی زوال، حسین. (1399). بررسی مولفه های موثر بر ارتقاء فرهنگ و تمکین مالیاتی مودیان سازمان امور مالیاتی کشور (مطالعه موردی: اداره کل امور مالیاتی استان آذربایجان غربی)، فصلنامه چشم انداز حسابداری و مدیریت، 3(23)، 46-29.
4. خواجوی، شکراللهی، کرمشاهی، بهنام. (1397). پدیدارشناسی نقش نگرش فردی بر اخلاق مالیاتی و تمکین مالیاتی، دوفصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، 3(5)، 208-187.
5. درویشی، باقر، محمدیان، فرشته. (1396). بررسی مقایسه ای نظام مالیاتی ایران با اصلاحات مالیاتی دهه 1990با تاکید بر مالیات بر مجموع درآمد. پژوهشنامه مالیات، 81، 70-116.
6. سالاری، ابوذر. (1390). بررسی تاثیر نظام مالیاتی بر فضای کسب و کار. مجله اقتصادی، 9(10) ، 111-130.
7. شکرخدایی، فریده، سلاطین، پروانه. (1397). تأثیر فناوري اطلاعات و ارتباطات بر درآمدهاي مالیاتي در گروه کشورهاي منتخب با تأکید بر فرار مالیاتي، پژوهشنامه ي علمي پژوهشي اقتصاد کلان، 13(25)، 132-107.
8. عزیزی روشن، مسعود. (1393). بررسی تأثیر استفاده از خدمات الکترونیکی بر رضایت مؤدیان مالیاتی، مجله اقتصادی، 9 و 10، 40-31.
9. کرمی، غلامرضا، شهابی، علیرضا. (1395). مدل سیاست مالیاتی با تاکید بر ارزش های فرهنگی. تحقیقات مالی، 18(3)، 541-562.
10. ملازاده، محمد. (1393). عوامل موثر بر ارتقای فرهنگ مالیاتی در میان مودیان نظام مالیات بر ارزش افزوده (صنف طلافروشان) استان آذربایجان غربی. مطالعات کمی در مدیریت، 5(1)، 121-148.
11. نقی‌زاده، رضا، هاجری، مهدی، رحمان‌خسمخی، زهرا. (1398). عوامل مؤثر بر الگوی سیاستی حمایت مالیاتی از فعالیت های دانش بنیان، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، 7(2)، 194-161.
12. Aktaş Güzel, S., Özerb, G., & Özcanc, M. (2018). The effect of the variables of tax justice perception and trust in government on tax compliance: The case of Turkey, Journal of Behavioral and Experimental Economics, 78, 80-86.
13. Alstadsæter, A., Kopczuk, W., & Telle, K. (2019). Social networks and tax avoidance: Evidence from a well-defined Norwegian tax shelter. International Tax and Public Finance, 26(6), 1291-1328.
14. Ashby, J. S., Webley, P., & Haslam, A. S. (2009). The role of occupational taxpaying cultures in taxpaying behaviour and attitudes. Journal of Economic Psychology, 30(2), 216–227.
15. Attri, r., Dev, n., & Sharma, v. (2013). Interpretive Structural Modelling (ISM) approach: An Overview. Research Journal of Management Sciences, 2(2), 6.
16. Brizi, A., Giacomantonio, M., Schumpe, B. M., & Mannetti, L. (2015). Intention to pay taxes or to avoid them: The impact of social value orientation., Journal of Economic Psychology, 50, 22–31.
17. Brink, W. D., & Porcano, T. M. (2016). The Impact of Culture and Economic Structure on Tax Morale and Tax Evasion: A Country-Level Analysis Using SEM. Advances in Taxation, 87–123.
18. Bohne, A., & Nimczik, J. S. (2018). Information frictions and learning dynamics: Evidence from tax avoidance in Ecuador. IZA Discussion Paper 11536. Bonn.
19. Carsamer, E., & Abbam, A. (2020). Religion and tax compliance among SMEs in Ghana, Journal of Financial Crime. https://doi.org/10.1108/JFC-01-2020-0007
20. Cassee, A. (2019). International tax competition and justice: The case for global minimum tax rates. Politics, Philosophy & Economics, doi:10.1177/1470594x19848074
21. Christensen, D. M., Dhaliwal, D. S., Boivie, S., & Graffin, S. D. (2018). Top management conservatism and corporate risk strategies: Evidence from managers’ personal political orientation and corporate tax avoidance. Strategic Management Journal, 36(12), 1918–1938.
22. Choi, J.-K., Bakshi, B., Hubacek, K., & Nader, J. (2016). A sequential input–output framework to analyze the economic and environmental implications of energy policies: Gas taxes and fuel subsidies, Applied energy(184), 830-839.
23. Chen, X., Lu, M., & Shan, Y. (2020). Changes in corporate effective tax rates during three decades in Japan. Pacific-Basin Finance Journal, 62, 101367. doi:10.1016/j.pacfin.2020.101367
24. Capasso, S., Cicatiello, L., De Simone, E., Gaeta, G. L., & ReisMourao, P. (2020). Fiscal transparency and tax ethics: does better information lead to greater compliance? Journal of Policy Modeling, In Press, doi:10.1016/j.jpolmod.2020.06.003.
25. Cyan, M. R., Koumpias, A. M., & Martinez-Vazquez, J. (2017). The effects of mass media campaigns on individual attitudes towards tax compliance; quasi-experimental evidence from survey data in Pakistan. Journal of Behavioral and Experimental Economics, 70, 10–22.
26. Di Gioacchino, D., & Fichera, D. (2020). Tax evasion and tax morale: A social network analysis. European Journal of Political Economy, 101922. doi:10.1016/j.ejpoleco.2020.101922
27. Defitri, S. Y., & Fauziati, P. (2018). The Effect of Demographic Factors and E-Filling Usage on Tax Compliance, International Journal of Engineering & Technology, 7 (3/25), 156-158.
28. Drake, K., Hamilton, R., & Lusch, S. J. (2020). Are declining effective tax rates indicative of tax avoidance? Insight from effective tax rate reconciliations. Journal of Accounting and Economics, 70(1), 1-24.
29. Fochmann, M., & Kroll, E. B. (2016). The effects of rewards on tax compliance decisions. Journal of Economic Psychology, 52, 38–55.
30. DeBacker, J., Heim, B.T., & Tran, A. (2015). Importing corruption culture from overseas: Evidence from corporate tax evasion in the United States. Journal of Financial Economics, 117(1), 122-138.
31. Drucker, J., Funderburg, R., Merriman, D., & Weber, R. (2020). Do local governments use business tax incentives to compensate for high business property taxes?. Regional Science and Urban Economics, 81, doi: 10.1016/j.regsciurbeco.2019.103498
32. Galib, A., Indrijawati, A., & Rasyid, S. (2018). The effect of spirituality, subjective norms and perceived behavioral control on taxpayer compliance, Quest Journals, 6(4), 1-7.
33. Gamannossi degl’Innocenti, D., & Rablen, M., (2020). Tax evasion on a social network. Journal of Economic Behavior & Organization, 169(C), 79-91.
34. Gobena, L.B., & Dijke, M.V. (2016). Power, Justice, and Trust: A Moderated Mediation Analysisof Tax Compliance among Ethiopian Business Owners. Journal of Economic Psychology, 52, 24-37.
35. Inasius, F. (2019). Factors Influencing SME Tax Compliance: Evidence from Indonesia. International Journal of Public Administration, 42(5), 1–13. doi:10.1080/01900692.2018.1464578 .
36. Javed, N., Saqib, E., Razaq, A., & Saeed, U. (2018). Revamping Urban Immovable Property Tax System by Using GIS and MIS: A Case Study of Reforming Urban Taxation Systems Using Spatial Tools and Technology. Comprehensive Geographic Information Systems, 272–296. doi:10.1016/b978-0-12-409548-9.09691-3
37. Kemme, D.M., Parikh, B., & Steigner, T. (2020). Tax Morale and International Tax Evasion. Journal of world Business, 55(3), doi: 10.1016/j.jwb.2019.101052
38. Khalil, S. (2020). The influence of religiosity on tax evasion attitudes in Lebanon. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 40, 1-45.
39. Koumpias, A. M., & Martinez-Vazquez, J. (2019). The impact of media campaigns on tax filing: quasi-experimental evidence from Pakistan. Journal of Asian Economics, 63, 33-43.
40. Koumpias, A.M., & Martinez-Vazquez, J. (2019). The impact of media campaigns on taxfiling:quasi-experimental evidence from Pakistan. Journal of Asian Economics, 63, 33-43.
41. Koester, A., Shevlin, T., & Wangerin, D. (2017). The Role of Managerial Ability in Corporate Tax Avoidance. Management Science, 63(10), 3285–3310.
42. Leiser, S. (2017). The Diffusion of State Tax Incentives for Business. Public Finance Review, 45(3), 334–363.
43. Mallick, H. (2020). Do governance quality and ICT infrastructure influence the tax revenue mobilisation? An empirical analysis for India. Economic Change and Restructuring. doi:10.1007/s10644-020-09282-9
44. Mangani, A. (2019). Tax evasion in the media: a comparison of Southern vs Central and Northern Italy, Journal of Financial Crime, 26(1), 36-49.
45. Mickiewicz, T., Rebmann, A. & Sauka, A. (2019). To Pay or Not to Pay? Business Owners’ Tax Morale: Testing a Neo-Institutional Framework in a Transition Environment. Journal of Business Ethics, 157, 75–93.
46. Night, S. & Bananuka, J. (2019). The mediating role of adoption of an electronic tax system in the relationship between attitude towards electronic tax system and tax compliance. Journal of Economics, Finance and Administrative science, doi: 10.1108/JEFAS-07-2018-0066.
47. Onu, D., & Oats, L. (2016). “Paying tax is part of life”: Social norms and social influence in tax communications. Journal of Economic Behavior & Organization, 124, 29-42.
48. Robbins, B. G., & Kiser, E. (2020). State coercion, moral attitudes, and tax compliance: Evidence from a national factorial survey experiment of income tax evasion, Social Science Research, 91, 1-21.
49. Strielkowski, W., & abelkova, I. (2015). Religion, Culture, and Tax Evasion: Evidence from theCzech Republic. Religions, 6, 657-669.
50. Singh, M. D., & Kant, R. (2011). Knowledge management barriers: An interpretive structural modeling approach. International Journal of Management Science and Engineering Management, 3(2), 10.
51. Zaidi, S. K. R., Henderson, C. D., & Gupta, G. (2017). The moderating effect of culture on e-filing taxes: evidence from India. Journal of Accounting in Emerging Economies, 7(1), 134–152.
52. Yuniarta, G.A., & Purnamawati, I.G.A. (2020). Spiritual, psychological and social dimensions of taxpayers compliance, Journal of Financial Crime, Vol. ahead-of-print. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/JFC-03-2020-0045
MODIRIAT-E-FRDA JOURNAL ISSN 2228-6047 |
Presenting a practical model of strengthening the culture of paying taxes in Iranian economic enterprises: an interpretive modeling approach
Karim Jahandar Lashaki1
| Davood Kia Kojouri2* | Mehdi Maran Jori 3| Mohammad Mahdi Pourpasha |
1. PhD student, Department of Public Administration, Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Mazandaran, Iran. karim.jahandarlashaki@gmail.com
2. Associate Professor, Department of Management, Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran. (Corresponding
Author). dr.davoodkia@iau.ac.ir
3. Assistant Professor of Accounting Department, Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran. mr.maranjory@gmail.com
4. Assistant Professor, Department of Mathematics, Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran. pourpasha@iauc.ac.ir
Article Info | ABSTRACT |
Article type: Research Article
Article history: Received: 18 March 2021 Revised: 10 June 2021 Accepted: 16 June 2021
Keywords: Tax payment culture. Model presentation. Interpretive structural modeling. Economic enterprises.
| The present study presents a practical model of strengthening the culture of tax payment in Iranian economic enterprises. The statistical population of the research is made up of academic professors and experts in the field of taxation, who were selected through targeted sampling. Finally, 15 university professors and experts answered the questions in the form of a structured interview. Experts in this research were people who had at least 10 years of study, teaching or working in the field of tax affairs. Sampling continued until the theoretical saturation stage. Also, to determine the reliability of the measurement tool, the value of the ICC coefficient was confirmed in terms of consistency and absolute agreement. The interpretive structural modeling approach was used with the help of Matlab software to analyze the data. The results of interpretive structural modeling showed that the final model obtained consists of 6 levels. The factor of compliance with tax laws is more effective in relation to the subject of research and providing a model for strengthening the culture of paying taxes, and in contrast, the factors of religion and social media have the most influence and the least influence. Also, the results of Mikmek analysis showed that the first factor (electronic infrastructure), the second factor (effective tax rate), the fourth factor (management ability and attitude), the seventh factor (justice and trust in the tax system) and the twelfth factor (clarification of policies tax) have been the strategic variables of the research. |
ارائه مدل کاربردی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات در بنگاه‌های اقتصادی ایران: رویکرد مدلسازی تفسیری
کریم جهاندار لاشکی 1| داود کیاکجوری*2| مهدی مران جوری3| محمد مهدی پور پاشا 4|
چکیده
پژوهش حاضر ارائه مدل کاربردی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات در بنگاه‌های اقتصادی ایران می‌باشد. جامعه آماری پژوهش را، اساتید دانشگاهی و خبرگان حوزه مالیات تشکیل داده‌اند که بروش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند. در نهایت 15 نفر از اساتید دانشگاهی و خبرگان به سؤالات در قالب مصاحبه ساختاریافته پاسخ دادند. افراد خبره نیز در این پژوهش افرادی بودند که حداقل سابقه 10 سال مطالعه، تدریس و یا کار در زمینه امور مالیاتی را داشته اند. نمونه‌گیری تا مرحله اشباع نظری ادامه پیدا کرد. همچنین برای تعیین پایایی ابزاره اندازه‌گیری مقدار ضریب ICC از لحاظ سازگاری و توافق مطلق مورد تأیید قرار گرفت. از رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری به کمک نرم‌افزار Matlab جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده گردید. در نتایج مدلسازی ساختاری تفسیری نشان داد مدل نهایی به دست آمده از 6 سطح تشکیل شده است. عامل تبعیت از قوانین مالیاتی در ارتباط با موضوع پژوهش و ارائه الگوی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات از اثرپذیری بیشتری برخوردار می‌باشد و در مقابل عامل های مذهب و رسانه‌های اجتماعی دارای بیشترین تأثیرگذاری و کمترین تأثیرپذیری میباشند. همچنین نتایج تحلیل میک مک نشان داد عامل اول(زیر ساخت الکترونیک)، عامل دوم (نرخ مؤثر مالیات)، عامل چهارم (توانایی و نگرش مدیریت)، عامل هفتم (عدالت و اعتماد به سیستم مالیاتی) و عامل دوازدهم (شفاف‌سازی سیاست‌های مالیاتی) متغیرهای استراتژیک پژوهش بوده‌اند.
کلیدواژه‌ها: فرهنگ پرداخت مالیات، ارائه مدل، مدلسازی ساختاری تفسیری، بنگاه‌های اقتصادی
1. مقدمه
در سال های اخیر نظام مالیاتی ایران با اصلاحات گسترده‌ای روبرو بوده است . از مهمترین اصلاحات انجام شده در نظام مالیاتی ایران کاهش شدید مالیات بر شرکت‌ها از 54 درصد به 25 درصد وشرکت‌های دولتی از 64 درصد به 25 درصد است . نرخ مالیات بر درآمد اشخاص از 12 درصد تا54 درصد به 15 درصد تا 35 درصد کاهش یافت. شرکت‌هایی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده اند 10 درصد کمتر مالیات می پردازند. مالیات بر ارزش افزوده در نیمه دوم سال 1387 با نرخ 3درصد اجرایی شد. همه موارد فوق بیان می کند که شرایط برای شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی تسهیل شده است و لذا بنگاه‌های اقتصادی نیز می بایست در اجرا و رعایت فرهنگ پرداخت مالیات مشارکت نمایند (سالاری، 1390).
فرهنگ پرداخت مالیات مولفه ای از فرهنگ عمومی است و پایبندی به اصول و قوانین مربوط بدان می تواند شاخص مناسبی به منظور سنجش میزان فرهنگ عمومی اشخاص درسطح فردی و اجتماعی محسوب گردد.به سخن دیگر، فرهنگ پرداخت مالیات به عنوان رشته ای از فرهنگ عمومی، مبین ذهنیت افراد نسبت به ماهیت امر مالیات است و معیاری جهت ارزیابی و اندازه‌گیری فهم و درک انسان ها و شناخت و آگاهی آنها در زمینه مقوله مالیات به شمار می رود (سازمان امور مالیاتی کشور، 1397).
ماليات یک جنبه اساسی از زندگی مدرن است. بودجه‌هایی كه دولت ها از ماليات بدست می آورند، برای ارائه خدمات ضروری و كالاهای عمومی، پرداخت می‌شود. لذا تمایل افراد به پرداخت ماليات، نقش مهمی در ایجاد رفاه اقتصادی و اجتماعی هر كشوری دارد (گالیب5 و همکاران ، 2018). تمکين مالياتی معمولا به عنوان درجه ای است كه فرد یا یک سازمان، از قوانين و مقررات مالياتی، پيروی می كند. یکی دیگر از اصول كليدی در ادبيات موجود، این است كه تمکين مالياتی از سوی ماليات دهندگان، زمانی اجرایی می‌شود كه قوانين و مقررات مالی مربوطه، به وضوح، مشخص شده و در دسترس باشد. با این حال در واقعيت، چنين نيست. ایجاد درآمد مالیاتی یکی از زمینه‌های اقتصادی مهم است. اقتصادهای در حال توسعه قادر به دستیابی به اهداف درآمد مالیاتی نیستند در حالی که این امر در اقتصادهای توسعه یافته متفاوت است (کارسامر و آبام6، 2020).
مالیات اهرمی اقتصادی است که درآمد دولت و توزیع عالانه ثروت را تضمین می نماید. مالیات بر اساس تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی7، پرداختی است الزامی و بدون بازگشت که به شخص، مؤسسه، دارایی و غیره تعلق گیرد. مالیات به عنوان یکی از ابزارهای هدایت غیرمستقیم دولت از طریق تأثیر بر فعالیت های بنگاه‌های اقتصادی می‌تواند در سیاست‌گذاری های توسعه صنعتی نقش کلیدی ایفا کند. دولت با تدوین نظام مالیاتی مناسب می‌تواند بر چگونگی دستیابی به هدف‌های توسعه‌ای تأثیر گذارد(دفریتی و فائوزیاتی8، 2018). لذا دولت ها می بایست پرداخت داوطلبانه مالیات را به عنوان یک فرهنگ پسندیده نهادینه سازند. شناخت و آگاهي نسبت به فرهنگ مالياتي حاكم بر جامعه براي سياست گذاران، تصميم گيران و مديران كشور در امر برنامه ريزي از اهميت بالائي برخوردار است. وجود يك فرهنگ پيشرو مالياتي كمك قابل توجهي به توسعه اقتصادي آن كشور مي نمايد. از سوي ديگر مديران با آگاهي و مطالعه عوامل در بر گيرنده ارتقاي فرهنگ مالياتي حاكم بر جامعه بهتر مي‌توانند فرهنگ مالياتي را مديريت کنند و توسعه دهند. تلاش در جهت ايجاد يك فرهنگ مالياتي پيشرو و قوي در كشور مي‌تواند تاثير مهمي در كاهش هزينه‌ها، افزايش درآمدهاي دولت و ايجاد كنترل‌هاي مؤثر داشته باشد كه نتيجه آن افزايش عدالت اجتماعي و رفاه عمومي باشد(جواد9 و همکاران، 2018). با ايجاد يك نظام مالياتي منسجم، اتكاء دولت به درآمدهاي نفتي كم شده و بخش عظيمي از هزينه‌هاي جاري و عمراني آن تامين مي گردد كه در اين راستا تقويت فرهنگ مالياتي امري ضروري به نظر مي‌رسد. بنابراين لازم است عوامل مؤثر بر فرهنگ مالياتي و ارتقاي آن مورد شناسايي قرارگرفته تا بتوان اقدامات شايسته‌اي در اين راستا انجام داد.
اهمیت و ضرورت تحقیق حاضر با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر فضای کسب و کار کشور کاملاً مشهود می‌باشد. در واقع امروزه فضای کسب و کار کشور ما تحت تأثیر تحریم های بین‌المللی، رکود تورمی و عوامل دیگر به ضعف دچار شده و نیاز به سیاست‌گذاری مناسب برای تقویت دارد تا بتوان مزیت های نسبی کشور را به مزیت رقابتی تبدیل نمود و بدین وسیله درفضای پررقابت کنونی بیشترین منافع اقتصادی را برای کشور به ارمغان آورد. با توجه به اینکه همواره برنامه رهایی تدریجی از اقتصاد نفتی و نیزبرجسته کردن نقش مالیات در اداره امور کشور مورد توجه دولتمردان و مردم بوده است و از آنجا یی که ازیک سو درآمدزایی دولت از محل اخذ مالیات بیشتر به توسعه همه جانبه اقتصادی چون رشد فضای کسب وکار، افزایش سطح تولید کیفی، اشتغال و از همه مهمتر جذب سرمایه گذار خارجی در ایجاد پروژه ها و طرح های بزرگ و کوچک زیرساختی بازمی گردد و از سوی دیگر ، مالیات نیز خود یک عامل اساسی محیطی و مؤثر برفضای کسب و کار شناخته می‌شود (سالاری، 1390).
2- مرور ادبیات و چهارچوب نظری تحقیق
اینگونه بنظر می رسد که فرارهای مالیاتی از سوی برخی از بنگاه‌های اقتصادی و کسب و کارهای مختلف در سراسر دنیا در حال افزایش است و نیاز به فرهنگ سازی و ایجاد چهارچوب مناسب جهت برخورد با اینگونه رفتارها احساس می‌شود(کیمه10 و همکاران، 2020). مهم ترین ابزار کسب درآمد دولت ها جهت تحقق اهداف مطرح اقتصادی و اجتماعی، مالیات می‌باشد(اونو11 و اوتس، 2016). مالیات علاوه بر نقش مهم در حوزه گزارشگری مالی، قسمت عمده درآمدهای دولت بویژه در کشورهای توسعه یافته را تشکیل می دهد و عوامل مختلف اقتصادی، سیاسی و بویژه فرهنگی در تحقق درآمدهای مالیاتی دولت مؤثر میباشند و در بسیاری از موارد دولت ها برای تحقق درآمدهای مالیاتی از مشوق‌های مالیاتی استفاده می‌کنند(دراکر12 و همکاران، 2020). اگرچه برخی محققان بر نقش مشوق های مالی برای کاهش فرار مالیاتی تاکید کرده اند، اما بنظر می رسد فعالیت های فرهنگی مهمترین نقش را در جلوگیری از فرار مالیاتی ایفا می کنند(دی بکر13 و همکاران، 2015).
توجه به این نکته ضروری می‌باشد که نظام مالیاتی ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای سیاست مالی که تأثیرات عمیق و گسترده ای بر اقتصاد دارد، دچار مشکلات و نارسایی های بسیاری است. عدم تعریف اهداف و چشم‌انداز معین برای گسترش درآمدهای مالیاتی، افزایش عدالت و کاهش نابرابری در جامعه، برخی از علائم نشان دهنده ناکارایی نظام مالیاتی است. علاوه بر این موارد، نظام مالیاتی فعلی به یکی از موانع جدی توسعه کسب و کارها و رونق تولید تبدیل شده است(پایگاه خبری تحلیلی اقتصاد مقاومتی، 1398). تلاش در جهت ایجاد فرهنگ مالیاتی پیشرو و قوی می تواند تأثیر مهمی در کاهش هزینه ها، افزایش درآمدهای دولت و ایجاد کنترل های مؤثر داشته باشد، که نتیجه آن افزایش عدالت اجتماعی، رفاه عمومی و گسترش چتر مالیاتی خواهد بود(ایمانی خوشخو و امیر مستوفیان، 1396). در کشور ایران توسعه نظام مالیاتی به عنوان یکی از محورهای اساسی توسعه اقتصادی کشور شناخته می‌شود. در این راستا، جایگزینی درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای ناپایدار نفتی همواره از مهمترین محورهای برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور بوده است، هرچند اجرای آن با مشکلاتی همراه بوده است. عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در این معادله نقش ایفا می کنند که از این میان بحث فرهنگ و آثار آن بر مالیات دهی در کشور ایران، کمتر مورد توجه قرار گرفته است (کرمی و شهابی، 1395).
عوامل مختلفی می تواند بر تقویت فرهنگ پرداخت مالیات مؤثر باشد. بنظر می رسد یکی از ابزارهای مهمی که می تواند در ترویج فرهنگ مالیات مؤثر باشد رسانه‌های اجتماعی میباشند که مردم و صاحبان کسب و کارها تأثیر پذیری بالایی از آن ها دارند(کمپیاس و مارتینز واسکز14، 2019). همچنین گسترش امکانات و زیرساخت ها در جهت محاسبه و پرداخت الکترونیکی مالیات می تواند نگرش کسب و کارهای مختلف به پرداخت مالیات را تغییر دهد(نایت15 و بانانوکا، 2019). علاوه بر این موارد عوامل اجتماعی شدن، برون سازمانی، درون سازمانی و فردی و حتی عوامل دینی(استریلکوسکی16 و کابلکوا، 2015) بر ارتقای فرهنگ مالیاتی بنگاه‌های اقتصادی مؤثر میباشند(ملازاده، 1393).
در مورد بنگاه‌های اقتصادی نگرش مدیران و صاحبان این کسب و کارها نقش مهمی در پرداخت مالیات ایفا می کند(میکیویز17 و همکاران، 2019). همچنین عدالت و اعتماد به سیستم پرداخت مالیات می تواند نگرش صاحبان کسب و کارها را تحت تأثیر قرار دهد(گبنا18 و دیجکه، 2016). از سویی مشوق های مالی و اعطای تسهیلات به بنگاه‌های پیشگام در پرداخت مالیات از راهکارهای مناسب در جهت تقویت فرهنگ پرداخت مالیات می‌باشد(لیزر19، 2017).
ذکر این نکته نیز ضروری می‌باشد که نظام مالیاتی ایران دارای پیچیدگی های فراوانی می‌باشد. فشار مالیاتی بالا بر شرکت‌ها، نرخ های بالای تامین اجتماعی و فرار مالیاتی گسترده در بخش مشاغل از ویژگی هایی است که نظام مالیاتی ایران را از سایر سیستم های مالیاتی معمول در جهان متمایز می سازد. اینگونه بنظر می رسد که بهترین راه برای اصلاح نظام مالیاتی کشور انجام رفرم اساسی بر اساس سیستم مالیات بر مجموع درآمد است، اما اگر به هر دلیلی (مثلاً فراهم نبودن پیش نیازهای لازم یا عدم اجماع سیاسی) چنین کاری مقدور نباشد می توان با انجام برخی اصلاحات از جمله انجام اصلاحات بر اساس مخارج مالیاتی و منافع اقتصادی، ساده سازی سیستم مالیاتی، اصلاح تورش در شیوه تامین مالی شرکت‌ها و تعدیل مالیات مضاعف، تعیین آستانه معافیت بر اساس فقر نسبی، تعدیل آستانه های مالیاتی؛ استهلاک و کسورات بهره نسبت به تورم، تغییر سیستم اجرایی از ساختارمبتنی بر پایه محور به ساختار مبتنی بر ماموریت محور، بهبود ادراک عدالت مالیاتی، ارائه سیستم مالیاتی بدون نیاز به ارائه اظهارنامه مالیاتی از طرف مودیان و شرکت‌ها) سیستم موجود را بهبود بخشید که مجموع این موارد بر تقویت فرهنگ مالیات مؤثر می‌باشد (درویشی و محمدیان، 1396).
با توجه به موارد ذکر شده هدف از انجام این پژوهش ارائه مدل کاربردی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات در بنگاه‌های اقتصادی ایران می‌باشد. برای انجام این مهم از مدلسازی ساختاری تفسیری جهت شناسایی الگو استفاده می‌شود. در نهایت به دنبال یافتن پاسخ مناسب به این پرسش می باشیم که سطح بندی عوامل مؤثر بر ارائه مدل کاربردی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات در بنگاه‌های اقتصادی ایران به چه ترتیب می‌باشد و عوامل استراتژیک کدامند؟
محققین عوامل مختلفی را موجب پیدایش و گسترش پدیده ی عدم پرداخت مالیات دانسته اند. در پژوهش های متعدد زمینه های بروز فرار مالیاتی ضعف در عوامل درون سازمانی و برون سازمانی تشخیص داده شده است. تأثیر این عوامل بر فرهنگ و به تبع آن تأثیر فرهنگ ایجاد شده بر سیستم‌های مالی و مدیریتی و زیرمجموعه‌های آن از قبیل سیستم های مالیاتی هر کشوری امری مسلم است. از این رو، عوامل مؤثردر ایجاد فرهنگ مطلوب مالیاتی را می‌توان به دو دسته درون سازمانی و برون سازمانی تقسیم نمود. جدول (1) عوامل مؤثر بر فرهنگ مالیات شرح داده شده است.
جدول 1. عوامل تأثیرگذار بر فرهنگ پرداخت مالیات
عوامل(معیارها) | ردیف | زیر معیار | منبع |
عوامل درون سازمانی | 1 | V1 : زیرساخت‌های الکترونیک | (مالیک20، 2020) (جواد21 و همکاران، 2018) (دفریتی و فائوزیاتی22، 2018) (زیدی23 و همکاران، 2017) (بی زوال، 1399) (شکرخدایی و سلاطین، 1397) (عزیزی روشن، 1393) |
2 | V2 : نرخ مؤثر مالیات | (چن24 و همکاران، 2020) (دریک25 و همکاران، 2020) | |
3 | V3 : مشوق های مالی | (چوی و همکاران26، 2016) (فوچمن و کرول27، 2016) (چوی و همکاران28، 2016) (نقی زاده و همکاران، 1398) | |
4 | V4 : توانایی و نگرش مدیریت | (کریستینسن29 و همکاران، 2018) (کِوستر و همکاران، 2016) (آقایی و همکاران، 1397) (حسنی القار و شعری آناقیز، 1396) | |
عوامل برون سازمانی | 5 | V5 : مذهب | (یونیارتا و پورناماواتی30، 2020) (کارسامر و آبام31، 2020) (خلیل32، 2020) |
6 | V6 : روحیه و اخلاق مالیاتی | (رابینز و کیسر33،2020) (برینک و پورکانو34، 2016) | |
7 | V7 : عدالت و اعتماد به سیستم مالیاتی | (آکتاش گوزل35 و همکاران، 2018) (کاسی36، 2019) (بریزی و همکاران37، 2015) (بی زوال، 1399) (خواجوی و کرمشاهی، 1397) (ابراهيميان جلودار و همکاران، 1397) (ایمانی خوشخو و امیر مستوفیان، 1396) | |
8 | V8 : عوامل فردی و اجتماعی | (یونیارتا و پورناماواتی38، 2020) (ایناسیوس39، 2019) (دفریتی و فائوزیاتی40، 2018) (بریزی و همکاران41، 2015) (ابراهيميان جلودار و همکاران، 1397) (حسینی کندلجی و همکاران، 1395) | |
9 | V9 : تبعیت از قوانین مالیاتی | (یونیارتا و پورناماواتی42، 2020) (کوندایانبانگا43 و همکاران، 2017) (بریزی و همکاران44، 2015) (بی زوال، 1399) (ایمانی خوشخو و امیر مستوفیان، 1396) | |
10 | V10 : تأثیر همتایان | (دی گیوچینو و فیشرا45، 2020) (الاستادسائتر و همکاران46، 2019) (نیمچزیک47، 2018) (اشبی و همکاران48، 2009) | |
11 | V11 : رسانه‌های اجتماعی | (دی گیوچینو و فیشرا49، 2020) (گامانوسی دگل اینوسنتی و رابلن50،2020) (مانگانی51، 2019) (کمپیاس و مارتینز واسکز ، 2019) (سیان و همکاران52، 2017) | |
12 | V12 : شفاف سازی سیاست‌های مالیاتی | (کاپاسو53 و همکاران، 2020) (کوندایانبانگا و همکاران، 2017) (بی زوال، 1399) (خواجوی و کرمشاهی، 1397) (ایمانی خوشخو و امیر مستوفیان، 1396) |
3. روش‌شناسی
با توجه به اينکه هدف از انجام اين پژوهش، ارائه مدل کاربردی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات در بنگاه‌های اقتصادی ایران است، می توان گفت که اين تحقيق از نظر هدف، کاربردی است.
جامعه آماری این تحقیق، خبرگان آشنا با مبحث که شامل اساتید و کارشناسان مربوط به حوزه مالیات میباشند، هستند. تعداد نمونه 14 نفر از خبرگان هستند که در این تحقیق مورد پرسش قرار گرفتند. تمامی خبرگان از مدیران و کارشناسان مالیاتی و چند تن از اساتید دانشگاهی مرتبط با موضوع میباشند که بروش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده اند. برای بررسی روایی ابزار اندازه‌گیری، از روایی محتوا استفاده شد و پرسشنامه در اختیار اساتید و خبرگان قرار گرفت تا صحت سوالات مورد تایید قرار گیرد. در نمونه‌گیری هدفمند پژوهش حاضر، از نمونه‌گیری هدفمند قضاوتی استفاده شده است، بدین معنا که تعداد محدودی از افراد دارای اطلاعات مناسب برای پاسخگویی به سوالات تحقیق بوده‌اند و در نهایت 15 نفر از خبرگان مالیاتی به سوالات پاسخ دادند. پرسشنامه ها از طریق مصاحبه ساختاریافته جمع آوری شده است. افراد خبره نیز در این پژوهش افرادی بودند که حداقل سابقه 10 سال کار در زمینه امور مالیاتی و یا تدریس در زمینه امور مالی و یا مالیاتی را داشته اند. نمونه‌گیری تا مرحله اشباع نظری ادامه پیدا کرد. همچنین برای تعیین پایایی ابزاره اندازه‌گیری مقدار ضریب ICC54 از لحاظ سازگاری55 و توافق مطلق56 مورد تایید قرار گرفت.
منظور جمع آوری اطلاعات موردنظر و سنجش شاخص های پژوهش، از پرسشنامه کیفی مخصوص مدلسازی ساختاری تفسيری57 که ساختاری ماتريسی دارد، استفاده شد. شاخص های مورد سنجش در تحقيق، پيش از آنکه در قالب پرسشنامه به نظرسنجی گذاشته شود، در معرض قضاوت چند تن از خبرگان در زمينه موضوع پژوهش در دانشگاه ها قرار گرفت و نهايتاً از پرسشنامه مورد توافق به عنوان ابزار جمع آوری داده‌ها و طراحی مدل استفاده شد.برای انجام این پژوهش، از ISM برای طراحی مدل استفاده شده است.
3. 1. مدلسازی ساختاری تفسیری
مدلسازی ساختاری تفسیری ابزاری است که تعامل بین متغیرهای مختلف را نشان می دهد و روابط بین متغیرها را بصورت روابط سلسله مراتبی نمایش می دهد (وارفیلد58، 1974). این روش به منظور شناسایی و نشان دادن روابط بین عوامل مختلف که می توانند روابط پیچیده ای داشته باشند مورد استفاده قرار می گیرد (عطری59 و همکاران، 2013). گام های روش مدل سازی ساختاری تفسیری (سینگ60 و کانت، 2011) دارای مراحلی می‌باشد که بدین ترتیب می‌باشد :
در ابتدا متغیرهای که می توانند بر روی سیستم اثرگذار باشند شناسایی می‌شوند، این متغیرها می تواند شامل افراد، اهداف و کارها باشد. در این مرحله ماتریس خودتعاملی(SSIM61) ایجاد می‌شود، در این ماتریس، از نمادهایی استفاده می‌شود که دسترس پذیری را نشان میدهند.
V: اگر عنصر i بر عنصر j تأثیرگذار باشد
A: اگر عنصر j بر عنصر i تأثیرگذار باشد
X: تأثیر متقابل عناصر i و j
O: در صورت عدم وجود ارتباط بين عناصر i و j
برای تشکیل ماتریس دسترس‌پذیری اولیه62 باید نمادهای عنوان شده در گام قبل، به نمادهای صفر و یک تبدیل شوند. بدین ترتیب ماتریس دسترس پذیری اولیه به دست می آید. پس از دستیابی به ماتریس دسترس پذیری اولیه، با در نظر گرفتن انتقال پذیری در روابط به دست آمده، ماتریس در دسترس پذیری نهایی63 به دست می آید. این ماتریس میزان وابستگی و قدرت نفوذ هر یک از عامل ها را نشان می دهد. قدرت نفوذ از جمع اعداد در هر ردیف و میزان وابستگی از جمع اعداد در هر ستون به دست می آید.
در این مرحله با استفاده از ماتریس در دسترس پذیری نهایی، مجموعه خروجی و ورودی برای هر عامل به دست می‌آید. مجموعه خروجی برای هر عامل دربردارنده خود عامل و عامل هایی است که بر آنها تأثیر دارد و مجموعه ورودی برای هر عامل نیز دربردارنده خود عامل و عامل های تأثیرپذیر از آن ها است. پس از تعیین مجموعه خروجی و ورودی و اشتراک بین دو مجموعه خروجی و ورودی برای هر مانع تعیین می گردد. از طریق مجموعه مشترک برای هر مانع به دست می آید. عامل هایی که مجموعه خروجی و مشترک آن ها کاملاً هماهنگ باشند و دارای کمترین قدرت نفوذ باشند در پایین ترین سطح از سلسله مراتب ساختاری تفسیری قرارمی گیرند. هنگامی که در اولین تکرار، عامل هایی بالاترین سطح مشخص شدند، باید این عامل ها از سایر عامل ها حذف شوند. این عمل تا زمانی که سطح تمامی عامل ها مشخص شود ادامه پیدا می کند.
4. یافته های پژوهش
برای انجام این پژوهش ابتدا ماتریس خودتعاملی ایجاد می‌شود، در این ماتریس از نمادهایی VOXA که در قسمت قبل شرح داده شد استفاده می گردد که برای استخراج ماتریس خودتعاملی از نظر متخصصان استفاده شده است که در جدول (2) ملاحظه می‌شود.
جدول 2. ماتریس خود تعاملی (SSIM)
V1 | V2 | V3 | V4 | V5 | V6 | V7 | V8 | V9 | V10 | V11 | V12 | عوامل |
| V | O | X | O | V | X | V | O | V | O | V | V1 |
|
| O | A | O | V | X | O | V | O | A | V | V2 |
|
|
| O | O | V | O | O | V | X | A | O | V3 |
|
|
|
| A | O | A | V | O | O | O | X | V4 |
|
|
|
|
| V | V | V | O | O | O | V | V5 |
|
|
|
|
|
| A | A | V | O | A | A | V6 |
|
|
|
|
|
|
| O | V | O | O | X | V7 |
|
|
|
|
|
|
|
| V | A | O | O | V8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
| A | A | A | V9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| O | O | V10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| V | V11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| V12 |
به منظور دستیابی به ماتریس دسترسی اولیه باید نمادهای یادشده در جدول (2)، به نمادهای صفر و یک تبدیل شوند. بدین ترتیب ماتریس دسترسی اولیه طبق جدول (3) و قوانین زیر به دست می آید:
- اگر ورودی (i , j) در ماتريس خودتعاملی ساختاری نماد V باشد، در ماتریس دسترسی اوليه (i , j) عدد يک و ورودی (j , i) عدد صفر خواهد بود.
- اگر ورودی (i , j) در ماتريس خودتعاملی ساختاری نماد A باشد، در ماتریس دسترسی اوليه (i , j) عدد صفر و ورودی (j , i) عدد يک خواهد بود.
- اگر ورودی (i , j) در ماتريس خودتعاملی ساختاری نماد X باشد، در ماتریس دسترسی اوليه (i , j) عدد يک و ورودی (j , i) عدد يک خواهد بود.
- اگر ورودی (i , j) در ماتريس خودتعاملی ساختاری نماد O باشد، در ماتریس دسترسی اوليه (i , j) عدد صفر و ورودی (j , i) عدد صفر خواهد بود.
V12 | V11 | V10 | V9 | V8 | V7 | V6 | V5 | V4 | V3 | V2 | V1 | عوامل |
1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | V1 |
1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | V2 |
0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | V3 |
1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | V4 |
1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | V5 |
0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | V6 |
1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | V7 |
0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | V8 |
0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | V9 |
0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | V10 |
1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | V11 |
0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | V12 |
پس‌ازآنکه ماتریس دسترسی اولیه به دست آمد، روابط ثانویه شاخص‌ها مورد کنترل قرار گرفت. رابطه ثانویه به صورتی است که اگر شاخص i منجر به شاخص j شود و همچنین شاخص j منجر به شاخص k شود، آنگاه شاخص i نیز منجر به شاخص k خواهد شد.
اگر در ماتریس دسترسی اولیه این حالت برقرار نبود، باید ماتریس اصلاح‌شده و روابطی که ازقلم‌افتاده جایگزین شود؛ به این عمل اصطلاحاً سازگار کردن ماتریس دسترسی اولیه گفته می‌شود. در این گام، کلیه روابط ثانویه بین متغیرها، بررسی شد و ماتریس دسترسی نهایی طبق جدول (4) به دست آمد.
خانه‌هایی که با علامت *1 مشخص شده‌اند، نشان میدهند که در ماتریس دسترسی اولیه صفر بوده و پس از سازگاری عدد یک گرفته‌اند (به کمک برنامه نویسی متلب). در این ماتریس قدرت نفوذ و میزان وابستگی هر متغیر نیز نشان داده شده است. قدرت نفوذ یک متغیر از جمع تعداد متغیرهای متأثر از آن و خود متغیر به دست می‌آید و میزان وابستگی یک متغیر نیز از جمع متغیرهایی که از آن تأثیر می‌پذیرد و خود متغیر به دست می‌آید. برای محاسبه ماتریس دسترسی نهایی از نرم‌افزار متلب64 استفاده شده است. در نهایت مقدار توان یا تکرار 4 محاسبه شد. فرمول نهایی جهت محاسبه این توان از رابطه زیر بدست آمد که در آن Rj ماتریس در دسترس پذیری اولیه و Rf ماتریس در دسترس پذیری نهایی می‌باشد. توان آزمون با K نشان داده شده است.
رابطه (1) : 
جدول 4. ماتریس دسترسی نهایی اصلاح شده
نفوذ | V12 | V11 | V10 | V9 | V8 | V7 | V6 | V5 | V4 | V3 | V2 | V1 | عوامل |
10 | 1 | 0 | 1 | *1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | *1 | 1 | *1 | V1 |
10 | 1 | 0 | *1 | 1 | *1 | 1 | 1 | 0 | *1 | *1 | *1 | *1 | V2 |
5 | 0 | 0 | 1 | 1 | *1 | 0 | 1 | 0 | 0 | *1 | 0 | 0 | V3 |
10 | 1 | 0 | *1 | *1 | 1 | *1 | *1 | 0 | *1 | *1 | 1 | 1 | V4 |
11 | 1 | 0 | *1 | *1 | 1 | 1 | 1 | *1 | 1 | *1 | *1 | *1 | V5 |
2 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | *1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | V6 |
10 | 1 | 0 | *1 | 1 | *1 | *1 | 1 | 0 | 1 | *1 | 1 | 1 | V7 |
3 | 0 | 0 | 0 | 1 | *1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | V8 |
1 | 0 | 0 | 0 | *1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | V9 |
5 | 0 | 0 | *1 | 1 | 1 | 0 | *1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | V10 |
11 | 1 | *1 | *1 | 1 | *1 | *1 | 1 | 0 | *1 | 1 | 1 | *1 | V11 |
10 | *1 | 0 | *1 | 1 | *1 | 1 | 1 | 0 | 1 | *1 | *1 | *1 | V12 |
| 7 | 1 | 9 | 12 | 10 | 7 | 11 | 1 | 7 | 9 | 7 | 7 | وابستگی |
در گام بعدی، با استفاده از ماتريس دسترسی، پس از تعيين مجموعه‌های ورودی و خروجی، اشتراك اين مجموعه‌ها برای هر يک از عوامل به دست می‌آید. مجموعه خروجی یک عامل شامل خود آن عامل و عواملی است که بر آنها اثر می‌گذارد که با "1" های موجود در سطر مربوطه قابل شناسایی است. مجموعه ورودی یک عامل شامل خود آن عامل و عواملی است که از آنها اثر می‌پذیرد که با "1" های موجود در ستون مربوطه قابل شناسایی است. پس از تعیین مجموعه‌های ورودی و خروجی، اشتراک آنها برای هر یک از عوامل تعیین می‌شود.
عواملی که مجموعه خروجی و مشترک آنها کاملاً مشابه باشند، در بالاترین سطح از سلسله‌مراتب مدل ساختاری تفسیری قرار میگیرند. به‌منظور یافتن اجزای تشکیل‌دهنده سطح بعدی سیستم، اجزای بالاترین سطح آن در محاسبات ریاضی جدول مربوط حذف می‌شوند و عملیات مربوط به تعیین اجزای سطح بعدی مانند روش تعیین اجزای بالاترین سطح انجام می‌شود. این عملیات تا آنجا تکرار می‌شود که اجزای تشکیل‌دهنده کلیه سطوح سیستم مشخص شوند.
جدول 5. سطح بندی عامل ها (مرحله تکرار اول)
سطح | مجموعه مشترک | مجموعه ورودی | مجموعه خروجی | عوامل | ردیف |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-9-10-12 | V1 | 1 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-9-10-12 | V2 | 2 |
| 3-10 | 1-2-3-4-5-7-10-11-12 | 3-6-8-9-10 | V3 | 3 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-9-10-12 | V4 | 4 |
| 5 | 5 | 1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-12 | V5 | 5 |
| 6 | 1-2-3-4-5-6-7-8-10-11-12 | 6-9 | V6 | 6 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-9-10-12 | V7 | 7 |
| 8 | 1-2-3-4-5-7-8-10-11-12 | 6-8-9 | V8 | 8 |
1 | 9 | 1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12 | 9 | V9 | 9 |
| 3-10 | 1-2-3-4-5-7-10-11-12 | 3-6-8-9-10 | V10 | 10 |
| 11 | 11 | 1-2-3-4-6-7-8-9-10-11-12 | V11 | 11 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-9-10-12 | V12 | 12 |
جدول 6. سطح بندی عامل ها (مرحله تکرار دوم)
سطح | مجموعه مشترک | مجموعه ورودی | مجموعه خروجی | عوامل | ردیف |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-10-12 | V1 | 1 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-10-12 | V2 | 2 |
| 3-10 | 1-2-3-4-5-7-10-11-12 | 3-6-8-10 | V3 | 3 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-10-12 | V4 | 4 |
| 5 | 5 | 1-2-3-4-5-6-7-8-10-12 | V5 | 5 |
2 | 6 | 1-2-3-4-5-6-7-8-10-11-12 | 6 | V6 | 6 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-10-12 | V7 | 7 |
| 8 | 1-2-3-4-5-7-8-10-11-12 | 6-8 | V8 | 8 |
| 3-10 | 1-2-3-4-5-7-10-11-12 | 3-6-8-10 | V10 | 10 |
| 11 | 11 | 1-2-3-4-6-7-8-10-11-12 | V11 | 11 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-6-7-8-10-12 | V12 | 12 |
جدول 7. سطح بندی عامل ها (مرحله تکرار سوم)
سطح | مجموعه مشترک | مجموعه ورودی | مجموعه خروجی | عوامل | ردیف |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-8-10-12 | V1 | 1 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-8-10-12 | V2 | 2 |
| 3-10 | 1-2-3-4-5-7-10-11-12 | 3-8-10 | V3 | 3 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-8-10-12 | V4 | 4 |
| 5 | 5 | 1-2-3-4-5-7-8-10-12 | V5 | 5 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-8-10-12 | V7 | 7 |
3 | 8 | 1-2-3-4-5-7-8-10-11-12 | 8 | V8 | 8 |
| 3-10 | 1-2-3-4-5-7-10-11-12 | 3-8-10 | V10 | 10 |
| 11 | 11 | 1-2-3-4-7-8-10-11-12 | V11 | 11 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-8-10-12 | V12 | 12 |
جدول 8. سطح بندی عامل ها (مرحله تکرار چهارم)
سطح | مجموعه مشترک | مجموعه ورودی | مجموعه خروجی | عوامل | ردیف |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-10-12 | V1 | 1 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-10-12 | V2 | 2 |
4 | 3-10 | 1-2-3-4-5-7-10-11-12 | 3-10 | V3 | 3 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-10-12 | V4 | 4 |
| 5 | 5 | 1-2-3-4-5-7-10-12 | V5 | 5 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-10-12 | V7 | 7 |
4 | 3-10 | 1-2-3-4-5-7-10-11-12 | 3-10 | V10 | 10 |
| 11 | 11 | 1-2-3-4-7-10-11-12 | V11 | 11 |
| 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-3-4-7-10-12 | V12 | 12 |
جدول 9. سطح بندی عامل ها (مرحله تکرار پنجم)
سطح | مجموعه مشترک | مجموعه ورودی | مجموعه خروجی | عوامل | ردیف |
5 | 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-4-7-12 | V1 | 1 |
5 | 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-4-7-12 | V2 | 2 |
5 | 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-4-7-12 | V4 | 4 |
| 5 | 5 | 1-2-4-5-7-12 | V5 | 5 |
5 | 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-4-7-12 | V7 | 7 |
| 11 | 11 | 1-2-4-7-11-12 | V11 | 11 |
5 | 1-2-4-7-12 | 1-2-4-5-7-11-12 | 1-2-4-7-12 | V12 | 12 |
جدول 10. سطح بندی عامل ها (مرحله تکرار ششم)
سطح | مجموعه مشترک | مجموعه ورودی | مجموعه خروجی | عوامل | ردیف |
6 | 5 | 5 | 5 | V5 | 5 |
6 | 11 | 11 | 11 | V11 | 11 |
پس از مشخص شدن سطوح هر کدام از عوامل و همچنین با در نظر گرفتن ماتریس دسترس‌پذیری نهایی، مدل ساختار تفسیری ترسیم می‌شود. مدل نهایی به دست آمده از 6 سطح تشکیل شده است. عامل هایی که درسطوح بالای سلسله مراتب قرار دارند از تأثیرگذاری کمتر و تأثیرپذیری بیشتری برخوردارند. عامل تبعیت از قوانین مالیاتی در ارتباط با موضوع پژوهش و ارائه الگوی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات از اثرپذیری بیشتری برخوردار می‌باشد و در مقابل عامل های مذهب و رسانه‌های اجتماعی دارای بیشترین تأثیرگذاری و کمترین تأثیرپذیری میباشند. سایر متغیرها هم دارای اثر تأثیرپذیری و هم تأثیرگذاری در مدل ارائه شده میباشند (شکل 1).
بعد از ترسیم مدل ساختاری، اقدام به ایجاد نمودار ماتریسی نفوذپذیری - وابستگی و دسته بندی متغیرها در چهار دسته زیر شده است.
- متغیرهای خودمختار: این دسته شامل متغیرهایی است که دارای قدرت هدایت و وابستگی ضعیف و متوسط میباشند. این متغیرها نسبتاً غیرمتصل به سیستم هستند ودارای ارتباطات کم و ضعیف با سیستم میباشند.
- متغیرهای وابسته: این نوع از متغیرها دارای قدرت هدایت کنندگی کم ولی وابستگی نسبتاً بالا میباشند. این دسته از متغیرها معمولاً متغیرهای نتیجه یا هدف هستند.
- متغیرهای پیوندی: سومین دسته متغیرهایی هستند که دارای قدرت هدایت زیاد و وابستگی زیاد میباشند. این متغیرها غیرایستا هستند، زیرا هر نوع تغییر در آنان می تواند سیستم را تحت تأثیر قرار دهد و درنهایت بازخور سیستم نیز می تواند این متغیرها رادوباره تغییر دهد.
- متغیرهای نفوذی: متغیرهایی که دارای قدرت هدایت کنندگی زیاد ولی وابستگی کم میباشند جزء متغیرهای نفوذی یا به عبارت دیگر محرک قرار میگیرند(مالون65، 2014).
نتایج تحلیل میک مک نشان داد 12 عامل مرتبط با ارائه مدل کاربردی تقویت فرهنگ پرداخت مالیات در بنگاه‌های اقتصادی ایران از بعد قدرت نفوذپذیری و وابستگی به سه دسته عوامل نفوذی ، وابسته و خودمختار تقسیم می‌شوند. عامل های تبعیت از قوانین مالیاتی، روحیه و اخلاق مالیاتی، عوامل فردی و اجتماعی، مشوق های مالی و تأثیر همتایان چون قدرت نفوذ کم و قدرت وابستگی زیادی دارد، بنابراین یک عامل وابسته است. عامل های مذهب و رسانه‌های اجتماعی چون قدرت نفوذ زیاد و قدرت وابستگی کمی دارند، عوامل نفوذی یا محرک های اصلی میباشند. عامل اول(زیر ساخت الکترونیک)، عامل دوم (نرخ مؤثر مالیات)، عامل چهارم (توانایی و نگرش مدیریت)، عامل هفتم (عدالت و اعتماد به سیستم مالیاتی) و عامل دوازدهم (شفاف سازی سیایت های مالیاتی) که در مجاورت خط قرمز استراتژیک قرار دارند علاوه بر اینکه متغیرهای استراتژیک پژوهش میباشند در زمره متغیرهای پیوندی دسته‌بندی می‌شوند.
5. بحث و نتیجه‌گیری
نتایج به دست آمده از تحلیل میک مک نشان داده شد که 12 عامل مرتبط با مدل ارائه شده از بعد قدرت نفوذپذیری و وابستگی به سه دسته عوامل نفوذی، وابسته و خودمختار تقسیم می‌شوند. سطح یک در مدلسازی ساختاری پژوهش را تبعیت از قوانین مالیاتی تشکیل می دهد و پایین ترین سطح که سطح ششم در مدل است شامل مذهب و رسانه‌های اجتماعی می‌شود. این امر نشان دهنده ی این است که متغیر مذهب و متغیر رسانه‌های اجتماعی مستقل ترین معیارهای ما در مدل تقویت فرهنگ پرداخت مالیات به شمار می آیند و بیشترین تأثیر را بر روی سایر متغیرهای پژوهش خواهند گذاشت. این دو متغیرهای نفوذی و محرک ما هستند. در واقع مذهب و رسانه‌های اجتماعی متغیرهایی محرک به حساب می آیند و تحرک اصلی در زمینه فرهنگ پرداخت مالیات را در سایر متغیرها ایجاد می کنند و در مقابل سایر متغیرها هدف هستند و در سطوح بالاتر مدل قرار گرفته‌اند. در حالی که متغیرهایی مثل تبعیت از قوانین مالیاتی، روحیه و اخلاق مالیاتی و همینطور عوامل فردی و اجتماعی، مشوق‌های مالی و تأثیر همتایان متغیرهایی وابسته بوده و بیشترین تأثیرپذیری را خواهند داشت.
همانطور که می‌دانیم معنویت یک فاکتور فرهنگی بسیار مهم است چراکه ارتباط بسیار نزدیکی با دین دارد که خود ماهیتی جهانی است و تأثیر قابل توجهی بر نگرش، ارزش ها و رفتار افراد در سطوح فردی و اجتماعی دارد. چنانچه در پژوهش چارزینسکا و هزینسلینسکا66(2020)، برخی پاسخ دهندگان اظهار داشتند که معنویت با اعتقادات مذهبی برابر است. تعداد زیادی از پژوهش ها نیز به موضوع فرار مالیاتی از دیدگاه افراد مذهبی با مذهب های مختلف از جمله دیدگاه مسیحیان، مسلمانان، یهودیان، بهائیان، مورمون‌ها و سایر سنت‌های مذهبی پرداخته اند(مکگی67، 2012آ؛ الگاروشی و موسی68، 2013؛ ال-طتافی و عبدل جبار69، 2015؛ بنک و همکاران70، 2015؛ دوکمن71، 2018). می توان ادعا کرد که ادیان، به طور کلی، رفتار اجتماعی خوب و رفتار اخلاقی را تشویق می کنند. پس آن انتظار می رود که وقتی مالیات های وضع شده به تعریف «مالیات عادلانه» پایبند باشند، فرار مالیاتی میان افراد پایبند به دین روی ندهد. در چنین شرایطی انتظار می رود که افراد متدین از اقدام به فرار مالیاتی خودداری کنند. به گفته تورگلر72(2006)، عدم وجود ارتباط معنادار بین تعلق مذهبی و فرار از پرداخت مالیات در بیشتر مطالعات ممکن است نشان دهد که این باشد که صرف اعتراف به دین نیست که روحیه پرداخت مالیات را افزایش می دهد و احتمال انجام رفتارهای غیرقانونی را مهار می‌کند، بلکه خود دینداری است.
از سویی، رسانه‌های همگانی با ایفای نقش آموزشی و خبری خود، در ایجاد تحول و مهارت ها، ارزش ها و انگیزه ها مؤثرند. رسانه‌های همگانی می توانند با استفاده از شیوه های مناسب، نیازهای عمومی را با امکانات ملی در کشورها هماهنگ کنند(کامپیاس و مارتینز-واسکوئز ، 2019). رسانه ها می توانند با رواج دادن شیوه درست تولید و توزیع کالای اساسی و ترغیب مردم به استفاده از آن ها، نشان دادن سهم بخش‌های مهم تولید (صنعت، کشاورزی و خدمات) و تأثیر هر کدام بر روند توسعه، معرفی اهداف اخذ مالیات و هزینه کرد و جایگاه آن در بخش‌های عمرانی، درمان، علم و فناوری و زیرساخت‌های توسعه بزرگترین سهم را در تغییر نگاه مردم به مالیات و اینکه مالیات چه تأثیری در توسعه ملی می‌گذارد، را داشته باشند (مانگانی ، 2019). پیوند بین رسانه ها و توسعه سال ها است، که به صورت های گوناگون مورد بحث نظریه‌پردازان توسعه قرار گرفته است. توسعه رسانه‌ها و امکانات ارتباطی از یک سو به شکل دهی شخصیت انسان ها کمک می کند واز سوی دیگر، دولت ها و جوامع را آماده پذیرش ارزش ها و فرهنگ سازی در زمینه های مختلف از جمله مالیات خواهد ساخت.
همچنین، متغیرهای زیر ساخت‌های الکترونیک، نرخ مؤثر مالیات، توانایی و نگرش مدیریت، عدالت و اعتماد به سیستم مالیاتی و شفاف سازی سیاست‌های مالیاتی متغیرهای پیوندی و استراتژیک ما در مدلسازی پژوهش به شمار می‌آیند. با دقت به این متغیرها می توان دریافت که سه عامل زیرساخت‌های الکترونیکی، نرخ مؤثر مالیات و توانایی و نگرش مدیریت که بخشی از متغیرهای استراتژیک را تشکیل می دهند هر سه از عوامل درون سازمانی میباشند. یعنی سه عامل از چهار عامل درون سازمانی دخیل در پژوهش از عوامل استراتژیک به حساب آمده اند. این امر اهمیت عوامل درون سازمانی و میزان مؤثر بودن آن ها بر ایجاد فرهنگ پرداخت مالیات را به روشنی و با وضوح بیشتری نشان می دهد.
عوامل درون سازمانی، عوامل مؤثر درون سازمان جهت ایجاد و توسعه فرهنگ مالیاتی میباشند. به طور کلی می‌توان گفت عوامل داخلي آن دسته از عواملي است كه مربوط به خود سيستم و سازمان مالياتي بوده و به عوامل مديريتي و عوامل انساني قابل تفكيك است. عوامل مديريتي در داخل سازمان شامل عواملي است كه توسط خود سازمان و برنامه‌ريزان سازمان پايه ريزي و در صورت نياز به تصويب مراتب مافوق مي‌رسد. اين عوامل شامل قوانين و مقررات، روش‌ها و رويه هاي اجرايي، تجهيزات و امكانات اداري و آموزش كاركنان قبل و در حين خدمت است. عوامل انساني در داخل سازمان به عواملي گفته مي‌شود كه بيشتر با روحيات و رفتارهاي مأموران مالياتي در ارتباط است. اين عوامل شامل رضايت شغلي مأموران، وضعيت خدمات رفاهي، ايجاد راه هاي انگيزش و خلاقيت در سازمان مي باشد. لذا مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار در درون سازمان كه مي توانستند به اين روند تسريع بخشند عبارتند از مكانيزه كردن امور، نظام جامع اطلاعات مالياتي، اطلاع رساني، شفاف‌سازي قانون ماليات‌ها. عوامل درون سازمانی همچون سطح تحصیلات مودیان، داشتن انگیزه برای مشارکت اجتماعی، آشنایی مودیان با قوانین مالیاتی، نگرش مثبت مودیان نسبت به کارکرد مالیات اعتماد سیاسی نسبت به دولت، در افزایش فرهنگ مالیاتی نقش بسزایی دارد. که ما در این پژوهش چهار عامل زیرساخت‌های الکترونیک، نرخ مؤثر مالیات، مشوق های مالی و توانایی و نگرش مدیریت را مورد بررسی قرار دادیم و اهمیت استراتژیک این عوامل را نشان دادیم.
تأثیر عوامل برون سازمانی همچون اتحادیه های صنفی، داشتن وکیل حقوقی، تشویق و تقدیر از مودیان خوش حساب، براي اينكه سازمان امور مالياتي بتواند چرخه توسعه فرهنگ مالياتي را كامل كند، نياز مبرمي به همكاري با بيرون از سازمان دارد كه در بحث عوامل برون سازماني، به نقش اتحاديه هاي صنفي، داشتن وكيل حقوقي براي مؤديان جهت پيگيري و انجام كارهاي مربوط به اختلافات مالياتي، تشويق و تقدير از مؤديان خوش حساب، انجام مکانیزه امور مالیاتی، وجود نظام جامع اطلاعات مالیاتی، اطلاع رسانی مالیاتی شفاف بودن قوانین مالیاتی به عنوان عوامل مهم در افزايش فرهنگ مالياتي محسوب مي شود(ملازاده و همکاران، 1393). عوامل مؤثر برون سازمانی جهت ایجاد و توسعه فرهنگ مالیاتی نیز عبارتند از آموزش و پرورش؛ خانواده؛ رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی؛ مراکز مذهبی و دینی؛ اتحادیه ها و مجامع صنفی؛ دستگاه ها و مؤسسات دولتی. با اوصاف یاد شده، به نظر می رسد یکی از بزرگترین سرمایه های سازمان امور مالیاتی کشور در جلب افکار عمومی به اهمیت مالیات و مزیت های تکیه بر درآمد پایدار مالیاتی به جای درآمدهای متزلزل و ناپایدار نفتی، نگاهی نو به مفهوم فرهنگ مالیاتی در قالب سیاست ها و طرح های فرهنگ سازی مالیاتی است. ما در پژوهش خود به بررسی مذهب، روحیه و اخلاق مالیاتی، عدالت و اعتماد به سیستم مالیاتی، عوامل فردی و اجتماعی، تبعیت از قوانین مالیاتی، تأثیر همتایان، رسانه‌های اجتماعی، شفاف سازی سیاست‌های مالیاتی پرداختیم و اهمیت ویژه ی هر یا از این عوامل را به خوبی نشان دادیم.
از محدودیت های پژوهش حاضر انجام تحقیق صرفا در در بنگاه‌های اقتصادی در کشور ایران انجام گرفته است و به سایر بنگاه‌های اقتصادی مشابه در دیگر نقاط جهان اشاعه داده نشده است. همچنین این پژوهش در شرایط بحران کووید19 انجام شده است و دسترسی به خبرگان برای پرکردن پرسشنامه ها با دشواری همراه بود. پیشنهاد می‌شود محققان آینده به نقش سایر عوامل محتمل در تأثیرگذاری بر ایجاد فرهنگ پرداخت مالیات مانند روش ها و رويه هاي اجرايي، آموزش كاركنان قبل و در حين خدمت و رضايت شغلي مأموران بپردازند. همچنین استفاده از دیدگاه ها و رویکردهایی متفاوت از حالت ارایه ی مدل برای بررسی تمام اهداف مرتبط با پژوهش توضیه می‌شود. در نهایت استفاده از سایر روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره مانند ای اچ پی73 برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و الویت بندی بر حسب وزن پیشنهاد می‌شود.
6. منابع
1. ابراهيميان جلودار، سيد ياسر. احمدي، مسعود. ايمان خان، نيلوفر. (1397). تاثير عدالت و فرهنگ مالياتي بر تمكين مالياتي با در نظر گرفتن نقش نگرش موديان- در نظام اداري ايران، فصلنامه علوم مديريت ايران، 13(49)، 135-111.
2. ایمانی خوشخو، محمدحسین. امیر مستوفیان، طیبه. (1396). ارتقای فرهنگ مالیاتی و تأثیر آن بر گسترش چتر مالیاتی و شناسایی مؤدیان جدید، پژوهشنامه مالیات، 37(85)، 145-117.
3. بی‌زوال، حسین. (1399). بررسی مولفه های مؤثر بر ارتقاء فرهنگ و تمکین مالیاتی مودیان سازمان امور مالیاتی کشور (مطالعه موردی: اداره کل امور مالیاتی استان آذربایجان غربی)، فصلنامه چشم انداز حسابداری و مدیریت، 3(23)، 46-29.
4. خواجوی، شکراللهی، کرمشاهی، بهنام. (1397). پدیدارشناسی نقش نگرش فردی بر اخلاق مالیاتی و تمکین مالیاتی، دوفصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، 3(5)، 208-187.
5. درویشی، باقر، محمدیان، فرشته. (1396). بررسی مقایسه ای نظام مالیاتی ایران با اصلاحات مالیاتی دهه 1990با تاکید بر مالیات بر مجموع درآمد. پژوهشنامه مالیات، 81، 70-116.
6. سالاری، ابوذر. (1390). بررسی تأثیر نظام مالیاتی بر فضای کسب و کار. مجله اقتصادی، 9(10) ، 111-130.
7. شکرخدایی، فریده، سلاطین، پروانه. (1397). تأثیر فناوري اطلاعات و ارتباطات بر درآمدهاي مالیاتي در گروه کشورهاي منتخب با تأکید بر فرار مالیاتي، پژوهشنامه ي علمي پژوهشي اقتصاد کلان، 13(25)، 132-107.
8. عزیزی روشن، مسعود. (1393). بررسی تأثیر استفاده از خدمات الکترونیکی بر رضایت مؤدیان مالیاتی، مجله اقتصادی، 9 و 10، 40-31.
9. کرمی، غلامرضا، شهابی، علیرضا. (1395). مدل سیاست مالیاتی با تاکید بر ارزش های فرهنگی. تحقیقات مالی، 18(3)، 541-562.
10. ملازاده، محمد. (1393). عوامل مؤثر بر ارتقای فرهنگ مالیاتی در میان مودیان نظام مالیات بر ارزش افزوده (صنف طلافروشان) استان آذربایجان غربی. مطالعات کمی در مدیریت، 5(1)، 121-148.
11. نقی‌زاده، رضا، هاجری، مهدی، رحمان‌خسمخی، زهرا. (1398). عوامل مؤثر بر الگوی سیاستی حمایت مالیاتی از فعالیت های دانش بنیان، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، 7(2)، 194-161.
12. Alstadsæter, A., Kopczuk, W., & Telle, K. (2019). Social networks and tax avoidance: Evidence from a well-defined Norwegian tax shelter. International Tax and Public Finance, 26, 1291-1328.
13. Ashby, J. S., Webley, P., & Haslam, A. S. (2009). The role of occupational taxpaying cultures in taxpaying behaviour and attitudes. Journal of Economic Psychology, 30(2), 216-227.
14. Attri, R., Dev, N., & Sharma, V. (2013). Interpretive structural modelling (ISM) approach: an overview. Research journal of management sciences, 2319(2), 1171.
15. Bohne, A., & Nimczik, J. S. (2018). Information frictions and learning dynamics: Evidence from tax avoidance in Ecuador.
16. Brink, W. D., & Porcano, T. M. (2016). The impact of culture and economic structure on tax morale and tax evasion: A country-level analysis using SEM. In Advances in taxation (Vol. 23, pp. 87-123). Emerald Group Publishing Limited.
17. Brizi, A., Giacomantonio, M., Schumpe, B. M., & Mannetti, L. (2015). Intention to pay taxes or to avoid them: The impact of social value orientation. Journal of Economic Psychology, 50, 22-31.
18. Capasso, S., Cicatiello, L., De Simone, E., Gaeta, G. L., & Mourão, P. R. (2021). Fiscal transparency and tax ethics: does better information lead to greater compliance?. Journal of Policy Modeling, 43(5), 1031-1050.
19. Carsamer, E., & Abbam, A. (2023). Religion and tax compliance among SMEs in Ghana. Journal of Financial Crime, 30(3), 759-775.
20. Cassee, A. (2019). International tax competition and justice: the case for global minimum tax rates. Politics, Philosophy & Economics, 18(3), 242-263.
21. Chen, X., Lu, M., & Shan, Y. (2020). Changes in corporate effective tax rates during three decades in Japan. Pacific-Basin Finance Journal, 62, 101367.
22. Choi, J. K., Bakshi, B. R., Hubacek, K., & Nader, J. (2016). A sequential input–output framework to analyze the economic and environmental implications of energy policies: Gas taxes and fuel subsidies. Applied energy, 184, 830-839.
23. Christensen, D. M., Dhaliwal, D. S., Boivie, S., & Graffin, S. D. (2015). Top management conservatism and corporate risk strategies: Evidence from managers' personal political orientation and corporate tax avoidance. Strategic Management Journal, 36(12), 1918-1938.
24. Cyan, M. R., Koumpias, A. M., & Martinez-Vazquez, J. (2017). The effects of mass media campaigns on individual attitudes towards tax compliance; quasi-experimental evidence from survey data in Pakistan. Journal of behavioral and experimental economics, 70, 10-22.
25. DeBacker, J., Heim, B. T., & Tran, A. (2015). Importing corruption culture from overseas: Evidence from corporate tax evasion in the United States. Journal of Financial Economics, 117(1), 122-138.
26. Defitri, Y. S., & Fauziati, P. (2018). The effect of demographic factors and e-filling usage on tax compliance. International Journal of Engineering & Technology, 7(3.25), 156-158.
27. degl’Innocenti, D. G., & Rablen, M. D. (2020). Tax evasion on a social network. Journal of Economic Behavior & Organization, 169, 79-91.
28. Di Gioacchino, D., & Fichera, D. (2020). Tax evasion and tax morale: A social network analysis. European Journal of Political Economy, 65, 101922.
29. Drake, K. D., Hamilton, R., & Lusch, S. J. (2020). Are declining effective tax rates indicative of tax avoidance? Insight from effective tax rate reconciliations. Journal of Accounting and Economics, 70(1), 101317.
30. Drucker, J., Funderburg, R., Merriman, D., & Weber, R. (2020). Do local governments use business tax incentives to compensate for high business property taxes?. Regional Science and Urban Economics, 81, 103498.
31. Fochmann, M., & Kroll, E. B. (2016). The effects of rewards on tax compliance decisions. Journal of Economic Psychology, 52, 38-55.
32. Galib, A., Indrijawati, A., & Rasyid, S. (2018). The effect of spirituality, subjective norms and perceived behavioral control on taxpayer compliance. Journal of Research in Business and Management, 6(4), 1-7.
33. Gobena, L. B., & Van Dijke, M. (2016). Power, justice, and trust: A moderated mediation analysis of tax compliance among Ethiopian business owners. Journal of Economic Psychology, 52, 24-37.
34. Güzel, S. A., Özer, G., & Özcan, M. (2019). The effect of the variables of tax justice perception and trust in government on tax compliance: The case of Turkey. Journal of behavioral and experimental economics, 78, 80-86.
35. Inasius, F. (2019). Factors influencing SME tax compliance: Evidence from Indonesia. International Journal of Public Administration, 42(5), 367-379.
36. Javed, N., Saqib, E., Razaq, A., & Saeed, U. (2018). Revamping Urban Immovable Property Tax System by Using GIS and MIS: A Case Study of Reforming Urban Taxation Systems Using Spatial Tools and Technology.
37. Kemme, D. M., Parikh, B., & Steigner, T. (2020). Tax morale and international tax evasion. Journal of World Business, 55(3), 101052.
38. Khalil, S., & Sidani, Y. (2020). The influence of religiosity on tax evasion attitudes in Lebanon. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 40, 100335.
39. Koester, A., Shevlin, T., & Wangerin, D. (2017). The role of managerial ability in corporate tax avoidance. Management Science, 63(10), 3285-3310.
40. Koumpias, A. M., & Martínez-Vázquez, J. (2019). The impact of media campaigns on tax filing: quasi-experimental evidence from Pakistan. Journal of Asian Economics, 63, 33-43.
41. Koumpias, A. M., & Martínez-Vázquez, J. (2019). The impact of media campaigns on tax filing: quasi-experimental evidence from Pakistan. Journal of Asian Economics, 63, 33-43.
42. Leiser, S. (2017). The diffusion of state tax incentives for business. Public Finance Review, 45(3), 334-363.
43. Mallick, H. (2021). Do governance quality and ICT infrastructure influence the tax revenue mobilisation? An empirical analysis for India. Economic Change and Restructuring, 54(2), 371-415.
44. Mangani, A. (2019). Tax evasion in the media: a comparison of Southern vs Central and Northern Italy. Journal of Financial Crime, 26(1), 36-49.
45. Mickiewicz, T., Rebmann, A., & Sauka, A. (2019). To pay or not to pay? Business owners’ tax morale: Testing a neo-institutional framework in a transition environment. Journal of Business Ethics, 157, 75-93.
46. Night, S., & Bananuka, J. (2020). The mediating role of adoption of an electronic tax system in the relationship between attitude towards electronic tax system and tax compliance. Journal of Economics, Finance and Administrative Science, 25(49), 73-88.
47. Onu, D., & Oats, L. (2016). “Paying tax is part of life”: Social norms and social influence in tax communications. Journal of Economic Behavior & Organization, 124, 29-42.
48. Robbins, B., & Kiser, E. (2020). State coercion, moral attitudes, and tax compliance: Evidence from a national factorial survey experiment of income tax evasion. Social science research, 91, 102448.
49. Singh, M. D., & Kant, R. (2008). Knowledge management barriers: An interpretive structural modeling approach. International Journal of Management Science and Engineering Management, 3(2), 141-150.
50. Strielkowski, W., & Čábelková, I. (2015). Religion, culture, and tax evasion: Evidence from the Czech Republic. Religions, 6(2), 657-669.
Yuniarta, G. A., & Purnamawati, I. G. A. (2020). Spiritual, psychological and social dimensions of taxpayers compliance. Journal of Financial Crime, 27(3), 995-1007.
51. Zaidi, S. K. R., Henderson, C. D., & Gupta, G. (2017). The moderating effect of culture on e-filing taxes: evidence from India. Journal of Accounting in Emerging Economies, 7(1), 134-152.
[1] دانشجو دکتری، گروه مدیریت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران. karim.jahandarlashaki@gmail.com
[2] دانشیار، گروه مدیریت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران. (نویسنده مسئول) dr.davoodkia@iau.ac.ir
[3] استادیار گروه حسابداری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران. mr.maranjory@gmail.com
[4] استاديار گروه رياضي، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامي، چالوس، ايران. pourpasha@iauc.ac.ir
[5] Galib et al
[6] Carsamer and Abbam
[7] Organisation for Economic Co-operation and Development(OECD)
[8] Defitri & Fauziati
[9] Javad
[10] Kemme et al.
[11] Onu & Oats
[12] Drucker et al.
[13] DeBacker et al.
[14] Koumpias & Martinez-Vazquez
[15] Night & Bananuka
[16] Strielkowski & Cabelkova
[17] Mickiewicz et al.
[18] Gobena & Dijke
[19] Leiser
[20] Mallick
[21] Javad
[22] Defitri & Fauziati
[23] Zaidi
[24] Chen
[25] Drake
[26] Choi et al
[27] Fochmann & Kroll
[28] Choi et al
[29] Christensen
[30] Yuniarta & Purnamawati
[31] Carsamer and Abbam
[32] Khalil
[33] Robbins & Kiser
[34] Brink &Porcano
[35] Aktaş Güzel
[36] Cassee
[37] Brizi et al
[38] Yuniarta & Purnamawati
[39] Inasius
[40] Defitri & Fauziati
[41] Brizi et al
[42] Yuniarta & Purnamawati
[43] Nkundabanyanga
[44] Brizi et al
[45] Di Gioacchino & Fichera
[46] Alstadsæter et al.
[47] Bohne and Nimczik
[48] Ashby et al.
[49] Di Gioacchino & Fichera
[50] Gamannossi degl’Innocenti and Rablen
[51] Mangani
[52] Cyan et al.
[53] Capasso
[54] 1 Intraclass Correlation Coefficient
[55] 2 Consistency
[56] 3 Absolute Agreement
[57] 4 Interpretive Structural Modeling (ISM)
[58] Warfield
[59] Attri et al.
[60] Singh & Kant
[61] Structural self-interaction matrix (SSIM)
[62] Initial reachability matrix
[63] Final reachability matrix
[64] 60 Matlab
[65] Malone
[66] Charzynska and Heszen-Celinska
[67] McGee
[68] Elgaroshi & Musa
[69] Al-Ttaffi & Abdul-Jabbar
[70] Benk et al.
[71] Dökmen
[72] Torgler
[73] AHP